کاردرمانی در بیماران پارکینسون

بیماری پارکینسون یک عارضه نورولوژیک مزمن و پیشرونده است که به علت ایجاد تغییرات در عقده‌های قاعده‌ای مغز (Basal Ganglia) بوجود می‌آید و باعث کاهش واسطه شیمیایی بنام دوپامین می‌شود که با درهم ریختن عملکرد حرکتی فرد آشکار می‌شود که شرایط نوروماسکولار آن بوسیله نشانه‌هایی که بیماران بیان می‌کنند و آنچه در طی معاینه بدست می‌آید بیان می‌شود.

بیماری پارکینسون یک عارضه نورولوژیک مزمن و پیشرونده است که به علت ایجاد تغییرات در عقده‌های قاعده‌ای مغز (Basal Ganglia) بوجود می‌آید و باعث کاهش واسطه شیمیایی بنام دوپامین می‌شود که با درهم ریختن عملکرد حرکتی فرد آشکار می‌شود که شرایط نوروماسکولار آن بوسیله نشانه‌هایی که بیماران بیان می‌کنند و آنچه در طی معاینه بدست می‌آید بیان می‌شود.

علائم اصلی این بیماری عبارتند از:

1- لرزش (ترمور): لرزش در حالت استراحت که با شروع فعالیت و حرکت متوقف می‌شود. معمولاً به صورت یکطرفه در اندام فوقانی شروع می‌شود و بعدها به صورت دوطرفه مشاهده می‌شود.

2- سفتی عضلانی (Rigidity): دلیل این حالت افزایش تون عضلانی در تمام طول دامنه حرکتی است. این حالت در ابتدا اغلب در یک دست ایجاد می‌شود سپس در طرف مقابل بدن و دیگر قسمت‌ها و در نهایت در گردن و تنه پیشرفت می‌کند.

3- کندی حرکت (Brady Kinesia): به معنی آهستگی و ضعف در شروع حرکات ارادی است که باعث تاخیر بین محرک (مثلاً تقاضای نشستن از بیمار) و پاسخ او خواهد شد. سه مشکل فوق علائم اصلی بیماری پارکینسون می‌باشند که مجموعاً باعث بروز مشکلات حرکتی و اختلال در تعادل و راه رفتن بیمار می‌شوند. بطوریکه بیمار در شروع حرکات و راه رفتن مشکل دارد و به مرور راه رفتن او سریع می‌شود و باعث برهم خوردن تعادل و در نهایت سقوط او می‌شود. همچنین بیمار در حین راه رفتن قامتی خمیده دارد، گامهای او خیلی کوتاه بوده و پاهای او روی زمین کشیده می‌شوند و همراه با تمایل به تلوتلو خوردن می‌باشد. در توقف حرکت نیز مشکل دارند به طوریکه توقف هم، به آهستگی صورت می‌گیرد و ممکن است در برخورد به یک مانع به یک باره متوقف شود (حالتی شبیه منجمد شدن).

 کاردرمانی بیماران پارکینسون

الف) آموزش به بیمار 

۱-  کمک به بیمار جهت استفاده از حس شنوایی جهت سازماندهی فعالیتهایی که نیازمند حرکت می‌باشند. بدین صورت که در هنگام انجام فعالیتهای حرکتی سعی کنید با او حرف بزنید یا از او بخواهید در حالیکه مشغول انجام کار است به موضوعی دیگر فکر کنید.
۲- آموزش به بیمار جهت استفاده از تحریکات بینایی: بدین صورت که از بیمار بخواهید برای انجام صحیح و یا اصلاح حرکات از آینه استفاده کند. فرد با تماشا کردن حرکات خود در آینه به منظور افزایش دقت عملکرد، حرکات خود را زیر نظر می‌گیرد.

ب) نگهداری یا افزایش دامنه حرکتی

جهت جلوگیری از بدشکلی مفاصل، بهبود راستای قامت و ترکیب بدنی، تشویق به حفظ راستای بدن در وضعیت صاف، انجام ورزش‌های کششی و انعطاف‌پذیری
۱-  افزایش قدرت گروههای عضلانی صاف‌کننده مفاصل مورد نظر( این بیماران تمایل زیادی به خم کردن مفاصل دارند و معمولاً خمیده می‌باشند)
۲- افزایش عملکرد حرکتی
۳- جلوگیری از ضعف عضلانی ناشی از عدم استفاده از اندام‌ها
۴- افزایش حرکات متقابلی
۵- تغییر و جابجا کردن وزن بر روی اندام‌ها 
۶-  هماهنگی حرکات ظریف
۷- هماهنگی حرکات درشت خصوصاً مرتبط با تنه: حرکات از حالت نشسته به ایستاده، غلت زدن، حرکات چرخشی و قدم زدن
۸-فعالیتهایی که نیازمند حفظ تعادل می‌باشند.

ج) فعالیتهای ورزشی

انجام تمرینات به صورت دوبار در روز خصوصاً در صبح و قبل از خواب، انجام هر ورزش به مدت 3 دقیقه و سعی شود در هنگام انجام تمرینات دم و بازدم عمیق انجام شود بدین صورت که فعالیت با دم عمیق از طریق بینی شروع می‌شود و با بازدم از راه دهان ادامه یابد.

 اصول کلی برای انجام فعالیتهای ورزشی در بیماران پارکینسون

1- قبل از شروع ورزش، بدن خود را گرم کنید و در انتهای ورزش بدن خود را سرد کنید.
۲- اگر هدف شما ورزش برای حدود مثلاً 30 دقیقه است در اولین جلسات با 10 دقیقه شروع کنید و به مرور زمان را افزایش دهید.
۳- ورزش را در یک محیط امن انجام دهید. مواظب باشید سطح زمین سُر نباشد یا مانعی بر سرراه شما نباشد.
۴- اگر در تعادل مشکل دارید هنگام ورزش با کمک یک میله یا دیوار خود را نگه دارید، اگر انجام ورزش در حالت ایستادن برای شما مشکل است در حالت نشسته یا درازکش بر روی تشک انجام دهید.
۵- هر زمان که احساس خستگی کردید ورزش را متوقف کنید. - سعی کنید ورزشهایی که نیازمند تحرک و شادابی بیشتر هستند انتخاب کنید. همانند: قدم زدن، شنا کردن، ورزشهای آبی، یوگا و ...

 ورزشهای صورت

1- بالابردن ابروها- سپس پایین آوردن
۲- بستن چشم به طور کامل- سپس به طور کامل بازکردن
۳- خندیدن و سپس جمع کردن لب‌ها
۴- بازکردن عرض دهان و سپس بستن
۵- بیرون آوردن زبان (هرچه بیشتر، بهتر)

ورزشهای شانه و گردن

1- نگاه کردن از یک طرف به طرف دیگر

2- نگاه کردن به سمت بالا و سپس پایین

3- دست‌ها بر روی سینه، آرنج‌ها را به سمت پشت بدن بکشانید بطوریکه شانه‌ها به سمت همدیگر فشرده شوند.

4- چرخاندن شانه‌ها به صورت دایره‌ای.

 ورزشهای بازو

1- هر دو دست را در طرفین بدن و بالای شانه‌ها باز کند و سپس به طور متقاطع بر روی سینه پایین بیاورد.

2- حرکت شنا مانند به سمت جلو

3- حرکت شنا مانند به سمت عقب

4- هنگام راه‌رفتن، دستهایتان از پهلوی بدن آویزان و در همین حالت بدن خود را به سمت جلو و عقب نوسان دهید.

انجام ورزش ها با چوب (Wand Exercise)

نگه داشتن چوب در هر دو دست در حالیکه شانه‌ها از هم فاصله گرفته‌اند.

1- چوب را بالا سر ببرید.

2- حرکت دادن چوب در یک حالت دایره‌ای بزرگ

3- حرکت دادن چوب به شکل 8 انگلیسی

4- حرکت دادن چوب به شکل مورب

ورزش های دست و مچ

1- چرخاندن کف دست به سمت بالا و سپس به سمت پایین بر روی یک میز

2- چرخاندن مچ دست‌ها در یک جهت و سپس در جهت عکس آن

3- کف یک دست به سمت بالا و کف دست دیگر به سمت پایین و برعکس

4- به طور متناوب یک دست را مشت کند و یک دست باز باشد.

5- به صورت جداگانه، با نوک انگشت شست نوک انگشتان دیگر را لمس کند.

ورزش های تنه

1- چرخیدن به یک طرف و برعکس (در حالت ایستاده و نشسته بر روی صندلی)

2- گذاشتن دست‌ها به پهلو و خم شدن به طرفین به طور متناوب

3- از ناحیه کمر به سمت جلو خم شوید و مچ پا را لمس کنید.

4- گذاشتن هر دو دست بر روی ناحیه لگن، از پشت به عقب خم شدن

5- قدم زدن در جا (یک پا جلو، یک پا عقب) در حالت نشسته به روی صندلی

راهکارهای کاردرمانی جهت جلوگیری از افتادن افراد مبتلا به پارکینسون

یکی از ویژگیهای عمومی و رایج بیماری پارکینسون تمایل این افراد به افتادن به سمت عقب می‌باشد که به طور شایعی در حالتهای زیر اتفاق می‌افتد:

الف) در حالت قدم زدن: برای جلوگیری از افتادن باید موارد زیر را رعایت کرد.

1- با آگاهی قدم بردارید بطوریکه پاهایتان بر روی زمین کشیده نشود.

2- در هنگام ایستادن به طور طولانی مدت سعی کنید پاهایتان از هم فاصله کافی داشته باشند.

3- سعی کنید در حالت ایستادن طولانی مدت، کمی بدن خود را به سمت جلو خم کنید.

4- در هنگام ایستادن سعی کنید بدن خود را از یک طرف به طرف دیگر جابجا کنید تا مانع از خشک شدن بدن و اندامها شود.

ب) در حالت بردن دست بالای سر: جهت جلوگیری از سقوط

1- یک دستتان را روی دیوار قرار دهید.

2- سعی کنید از نردبان یا بالابر استفاده نکنید.

ج) بازکردن درب، وقتی که درب را می‌کشید: برای جلوگیری از افتادن:

یک میله عمودی بر روی دیوار کنار درب نصب کنید تا با دست دیگر آن را نگه دارید.

د) حمل کردن یک شی در مقابل بدن:

سعی کنید شی را با دو دست حمل نکنید.

ه) قدم برداشته به سمت عقب برای برداشتن یک شی: برای جلوگیری از افتادن:

سعی کنید به یک سمت بچرخید و حرکت کنید، زانوها را خم کنید و شی را بردارید یا زمین بگذارید.

ی) تغییر وضعیت سریع بدن: برای جلوگیری از سقوط:

سعی کنید وضعیت بدن را سریع تغییر ندهید. وقتی که از حالت درازکش بلند می‌شوید حدود 15 ثانیه برروی یک

پهلوی بدن بخوابید سپس بلند شوید و یک جا را به مدت 15 ثانیه نگه دارید و سپس شروع به قدم زدن کنید.